Το Σημείωμα του Σκηνοθέτη

Το 2025 συμπληρώνεται μια 20ετία θέατρο για το Εσωθέατρο! Σκεφτόμουν τί θα ήταν καταλληλότερο να ανεβάσουμε, έτσι για να το γιορτάσουμε, από μια κωμωδία; Και το μυαλό μου πήγε, ξαναπήγε δηλαδή, στον Ντοστογιέφσκι, που αν και δεν έγραψε θέατρο, τα έργα του -θεατρικώ τω τρόπω- ορθοτομούσαν την ανθρώπινη ψυχή—σχηματικά ως τον πυρήνα της. Γεμάτα εικόνες και ζωντανούς διαλόγους, αποτελούν εύπλαστο υλικό, που με κατάλληλο χειρισμό μετατρέπονται στην σκηνή σε θεατρική κραταιά γλώσσα και πράξη. Στην σκηνή του Εσωθεάτρου έχουν παρουσιαστεί έργα του συγγραφέα περισσότερες της μίας φοράς: το «Έγκλημα και Τιμωρία», «Το υπόγειο» και προ δεκαετίας η κωμωδία «Μπόμποκ».

Κωμωδία από τη μία, Ντοστογιέφσκι από την άλλη… δεν χρειάστηκε πολύ σκέψη και αποφάσισα να επανέλθω στον «Μπόμποκ» και να δώσω εκ νέου ζωή τόσο στον κεντρικό ήρωα του, τον Ιβάν Ιβάνοβιτς, όσο και στον περίγυρό του, πλουτίζοντας την διασκευή με περισσότερα πρόσωπα και γκροτέσκο στοιχεία, και όλα αυτά σε αντίστιξη με μια σκηνοθεσία «ορθολογική», που μεγεθύνει και προβάλει αυτά τα στοιχεία. Κι αφού κατά τον Ηράκλειτο «δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι», έτσι φέρνουμε στην σκηνή ένα νέο έργο—και στην πρόθεση και στην ουσία.

Η κωμωδία και στοιχεία της όπως το αστείο, το παράδοξο, το απρόσμενο, ο αυτοσαρκασμός και η σάτιρα είναι πολύ βοηθητικά στην κατανόηση της όντως πραγματικότητας, της βαθύτερης αλήθειας που κρύβεται πίσω από γεγονότα και το νοούμενο της ιδέας της κωμωδίας. Έτσι, οδηγούν στην «κάθαρση» με έναν τρόπο αλχημικό.

Τα προαναφερόμενα στοιχεία είναι έντονα στην παράστασή μας. Ο ήρωας του έργου, ο Ιβάν Ιβάνοβιτς ακροβατεί μεταξύ της υποκειμενικής αλήθειας και της αντικειμενικότητας, εντός κι εκτός του κόσμου, του εδώ και του επέκεινα. Ευσεβείς πόθοι, οράματα που λαμβάνουν «σάρκα και οστά», κρυφακούσματα νεκρικών διαλόγων συνθέτουν το σκηνικό της παράστασης, παραπέμποντας συνειρμικά κάπως στους διαλόγους του Λουκιανού.

Το δίχως άλλο, όμως, έχουν αναφορές και στους πλατωνικούς διαλόγους και ειδικά στα λόγια του Σωκράτη, πως «όπως οι νεκροί προέρχονται από τους ζωντανούς, έτσι και οι ζωντανοί προέρχονται από τους αποθαμένους» (Πλάτων «Φαίδων» 72α). Οι σκέψεις αυτές μας ενδυναμώνουν, μας ενισχύουν την αντοχή ενάντια στον χρόνο και σφυρηλατούν δεσμούς με τους προγόνους μας, δεσμούς μαθητικής διαδοχής, σεβασμού, πίστης και αγάπης.

Αυτή την παράσταση-ορόσημο των 20 χρόνων του Εσωθεάτρου, με αγάπη αφιερώνω στον πρόσφατα «εκλιπόντα» θεατράνθρωπο, σπουδαίο ηθοποιό και δάσκαλο Γιάννη Μόρτζο που είχα την ευκαιρία να βρεθώ επί σκηνής μαζί του στα πρώτα μου θεατρικά βήματα και αργότερα, την χαρά να με σκηνοθετήσει στο εναρκτήριο έργο του Εσωθεάτρου, «Νυχτερινές επισκέψεις».

Τα ίδια ακούσματα που παρέλαβα από τους παλαιότερους και από τους δασκάλους μου, μεταλαμπαδεύω κι εγώ με την σειρά μου στους νεότερους ηθοποιούς με τους οποίους συνεργάζομαι και σε αυτή την παράσταση. Τους ευχαριστώ, όπως και όλους τους συντελεστές αυτής της προσπάθειας κι εσάς το αγαπητό του Εσωθεάτρου, κοινό.

Τάσος Προύσαλης