Κριτικές

Για την παράσταση της περιόδου 2007-2008.

ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΠΟΛΕΝΑΚΗΣ
Το βλέμμα στις "μικρές" σκηνές

ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ με το "ΕΣΩΘΕΑΤΡΟ"

Λέανδρος Πολενάκης

Η μεταφορά στη σκηνή ενός κλασικού μυθιστορήματος, όπως το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκι, μάλιστα από νέους έως νεότατους στην πλειοψηφία τους ηθοποιούς και συντελεστές, είναι πάντα ένα τόλμημα. Πόσο μάλλον όταν έχουν προηγηθεί σημαντικές παραστάσεις του ίδιου έργου, παλιότερα με πρωταγωνιστή τον Αλέκο Αλεξανδράκη στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά, σε διασκευή της Αλίκης Γεωργούλη και σκηνοθεσία του Γ. Σεβαστίκογλου, πρόσφατα με τον Κιμούλη και ακόμη πιο πρόσφατα με τον Γιάννη Βούρο.

Στο Εσωθέατρο, μια μικρή αίθουσα της οδού Ακταίου 3, στο Θησείο, παίζεται μια διασκευή του Εγκλήματος σε σκηνοθεσία και φωτισμούς του Γιάννη Καλατζόπουλου, από μια νεανική κατά βάση ομάδα, που της αξίζει ένας έπαινος, για την επιλογή του έργου, αλλά και για τον σεβασμό με τον οποίο χειρίζεται αυτό το σημαντικό κομμάτι της παγκόσμιας κουλτούρας που σημάδεψε κι εξακολουθεί να σημαδεύει ακόμη συνειδήσεις. Μια επιλογή εξαιρετικά επίκαιρη στις μέρες μας, όπου η παγκοσμιοποίηση με κάθε μέσο επιχειρεί να «σβήσει απ' τον χάρτη», τις μεγάλες αφηγήσεις που έφτιαξαν το σύγχρονο πολιτισμό. Χειραγωγώντας τη σκέψη και διαμορφώνοντας τρόπο σκέψης ενιαίο κι ομοιόμορφο...

Αυτό το σύνθετο, πολυπρόσωπο ρεαλιστικό μυθιστόρημα, στην ουσία δεν είναι άλλο από σχολιασμός και ανάπτυξη ενός χωρίου της «Προς Ρωμαίους Επιστολής» του Παύλου (...Ουχ οι ακροαταί, αλλ' οι ποιηταί του Νόμου δίκαιοι κριθήσονται παρα τω Θεώ...), πάνω στο οποίο χτίζει ο Ντοστογιέφσκι την προσωπική του θεολογία της απελευθέρωσης. Δηλαδή την πίστη του ότι δεν υπάρχουν «άνωθεν» προορισμένοι εκ των προτέρων, στη σωτηρία ή στην καταδίκη, «εκλεκτοί του θεού» κι ότι η «Βασιλεία των Ουρανών» ή, απλά, ο Θεός, αν υπάρχει, βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο... Το υπαρξιακό αυτό ερώτημα που βασάνιζε τον συγγραφέα σ' ολόκληρη τη ζωή του, «δαιμονίζει» μέχρι πυράκτωσης όλα τα πρόσωπα των έργων του. Και κάνει ακόμη δυσκολότερη τη σκηνική τους εκδίπλωση, απαιτώντας ένα «εσωτερικό» χώρο ψυχικής δράσης. Η θεατρική διασκευή του Τάσου Προύσαλη, εδώ δίπλα σ' έναν αόρατο παντογνώστη - αφηγητή, διατηρεί μόνο το βασικό τρίγωνο των ηρώων, την «αμαρτωλή» γυναίκα, τον εγκληματία και τον εκπρόσωπο του ανθρώπινου νόμου, που επωμίζονται μόνοι τις τριβές και εντάσεις, όλο το τεράστιο βάρος του αχανούς μυθιστορηματικού οικοδομήματος. Η σκηνοθεσία του Καλατζόπουλου, σε ύφος νατουραλιστικό - ρεαλιστικό, δοσμένη με πίστη στο σκεπτικό: τα πάντα να βγουν στο ψως - να μη μείνει τίποτα κρυφό, και με ανάλογη διδασκαλία των ρόλων, δεν προδίδει, σε πρώτο επίπεδο τουλάχιστον, τη διάνοια του έργου, και το ήθος των προσώπων του. Βοηθά στην εκλαΐκευσή τους, αλλά μένει εκεί. Δεν προσεγγίζει εξίσου την κρυμμένη διάνοια και το βαθύτερο, μέσα ήθος τους. Κυριότερη ένσταση μου είναι ότι θα ήθελα τις υποκριτικές περισσότερο να ηχούν στο σύνολό τους υπόκωφα, σαν σκαμμένες κάτω απ' την πυκνή ύλη του λόγου, και λιγότερο τονισμένες ρυθμικά στην επιφάνεια των ρόλων, ως εκμαγείων της ατελούς φύσης του ανθρώπου. Κυρίως χωρίς αυτά τα «κοστούμια εποχής» (Κοσμάς Πανωρίδης), που μεταφέρουν μια βεβιασμένη και ξεπερασμένη απ' τα πράγματα, παλιάς αντίληψης «θεατρικότητα».

0 Τάσος Προύσαλης είναι φυσικότερος, εσωτερικότερος πιο άμεσος και πιο πειστικός ως ανακριτής Πορφυρή Πετρόβιτς, ενώ το αλλόκοτο κοστούμι μετατρέπει, φοβάμαι, σε γραφική φιγούρα στον άστεγο μέθυσο Μαρμελάντοφ, που υποδύεται ο ίδιος (μάλιστα τη στιγμή που οι αληθινοί σύγχρονοι άστεγοι βρίσκονται δίπλα στην πόρτα μας).

Ο Μανόλης Δραγάτσης (Ρασκόλνικωφ), με καλή τεχνική, χρωματίζει με λεπτές πινελιές τον εσωτερικό σπαραγμό και τις ψυχικές μεταπτώσεις ενός κυνηγημένου ανθρώπινου θηράματος. Δίνει ένα πρόπλασμα ρόλου τραγικού, ξεπερνώντας τη στενά κοινωνιολογική του ερμηνεία. Σε μια δεύτερη εκδοχή, υποθέτω, θα δουλέψει περισσότερο πάνω' σ' αυτή τη γραμμή.

Η νεότατη Σταυρούλα Ντέμκα (Σόνια), στην πρώτη της εμφάνιση στη σκηνή, μια ελπιδοφόρα παρουσία. Αφοπλιστικά λιτή με «παγωμένο» εξωτερικό και με μια εσωτερική θέρμη, με πρωτόπλαστη «αφέλεια», παίζει κόντρα στο φυσικό της, που τη θέλει «ενζενύ», και στο πολυτελές κοστούμι του ρόλου της (λάθος!) και συγκινεί... Ένα φτηνό μακό και μια απλή φούστα έφταναν. Η Σόνια είναι «κορίτσι» λαϊκό, των δρόμων, βλ. π.χ. πώς τις περιγράφει στα έργα του ο Γκόρκι, όχι εταίρα της καλής κοινωνίας, όπως η Γκρούσενκα ή η Ναστάσια.

Η επίσης νεότατη Μαρία Κωνσταντινίδου (αφηγήτρια και Λιζαβέττα), με φρεσκάδα και με ωραία φωνή, με στοιχεία ταλέντου αλλά με κάπως άγουρη ακόμη κίνηση και στάση, φιλότιμα υπηρετεί την παράσταση, αναζητώντας ταυτόχρονα το δικό της στίγμα.

Λέανδρος Πολενάκης