Κυνηγώντας το Μικροαστικό Όνειρο: Οι Πολυμήχανοι Ήρωες της Ελληνικής Θεατρικής Φαρσοκωμωδίας

[1] Baudelaire, Charles, Περί της ουσίας του γέλιου και γενικά περί του κωμικού στις πλαστικές τέχνες, Μετάφραση – Σχόλια – Επίμετρο: Λίζυ Τσιριμώκου, Αθήνα, Άγρα, 2000, σ. 28.

[2] Κούκιος, Μανόλης, «Ελληνική Φαρσοκωμωδία», Σύγχρονος Κινηματογράφος, τ. 31, Ιανουάριος – Ιούνιος 1982, σ. 7.

[3] Φυσικά, το μεταπολεμικό δράμα βρίσκεται στην ακμή του και μετά το 1970, περίοδο κατά την οποία παρουσιάζονται πολλά από τα αξιομνημόνευτα έργα του ελληνικού δραματολογίου. Η κωμωδία κατά την περίοδο αυτή έχει σχεδόν παρακμάσει δίνοντας τη θέση της στο θεαματικό μιούζικαλ ενώ στα έργα του νεοελληνικού θεάτρου προστίθεται ένα ακόμη θεματικός κύκλος άντλησης θεμάτων: η Δικτατορία. 

[4] Πούχνερ, Βάλτερ, «Το θεατρικό έργο στη μεταπολεμική Ελλάδα, μια προσέγγιση», Εκκύκλημα, τ. 24, Άνοιξη 1990, σ. 44.

[5] Ανέβηκε το χειμώνα του 1952, στο θέατρο Κεντρικόν, από το θίασο του Βασίλη Λογοθετίδη.

[6] Δελβερούδη, Ελίζα – Άννα, «Ο θησαυρός του μακαρίτη : Η κωμωδία, 1950 – 1970». Στο Οπτικοακουστική Κουλτούρα, τ. 1 : Ξαναβλέποντας τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο, Αθήνα, Κέντρο Οπτικοακουστικών Μελετών, 2002, σ. 65.

[7] Ανέβηκε το καλοκαίρι του 1958, στο θέατρο Παρκ, από το θίασο του Βασίλη Λογοθετίδη.

[8]  Ανέβηκε κατά τη χειμερινή θεατρική περίοδο 1956 – 1957 στο θέατρο Αθηνών, από το θίασο του Βασίλη Λογοθετίδη.

[9] Ανέβηκε το καλοκαίρι του 1955, στο θέατρο Ριάλτο, από το θίασο του Βασίλη Λογοθετίδη.

[10] Δελβερούδη, ό.π.

[11] Βαλούκος, Στάθης, Η κωμωδία, Αθήνα, Αιγόκερως, 2001, σ. 528. 

[12] Θίασος Σμαρούλας Γιούλη /Θίασος Κωμωδίας Δ. Παπαγιαννόπουλου – Κ. Βουτσά, θέατρο Αμιράλ, χειμερινή περίοδος 1964 – 1965.

[13] Πρωτοανέβηκε από την Ελληνική Λαϊκή Σκηνή (Χριστίνα Σύλβα), στο θέατρο Μινώα, κατά τη θερινή περίοδο 1965.

[14] Θίασος Αυλωνίτη – Βασιλειάδου – Ρίζου, θέατρο Φυρστ, θερινή περίοδος 1962.

[15] Θίασος Α. Βουγιουκλάκη – Δ. Παπαμιχαήλ, θέατρο Κοτοπούλη-REX, 1966 – 1967.

[16] Θίασος Τζ. Καρέζη, θέατρο Αττικόν, θερινή περίοδος 1967.

[17] Ανέβηκε κατά τη χειμερινή περίοδο 1965 – 1966, στο θέατρο Γκλόρια, με τον Ντίνο Ηλιόπουλο στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

[18] Θίασος Β. Λογοθετίδη, θέατρο Κεντρικόν, 1950.

[19] Θίασος Μ. Φωτόπουλου – Ελ. Χατζηαργύρη, θέατρο Μπουρνέλλη, 1957.

[20] Θίασος Λογοθετίδη, Θέατρο Αθηνών, 1959.

[21] Θίασος Ντίνου Ηλιόπουλου, θέατρο Κοτοπούλη, χειμερινή περίοδος 1960 – 1961.

[22] Γεωργουσόπουλος, Κώστας, «Χαρακτήρες και ρόλοι του ελληνικού θεάτρου», Εκκύκλημα, τ. 24, Άνοιξη 1990, σ. 32.

[23] Η ευφυής παρατήρηση του Γιάννη Τσαρούχη για τον πρωταγωνιστή του θεάτρου σκιών, τον πασίγνωστο Καραγκιόζη, αποδεικνύεται απόλυτα ταιριαστή και με τα κωμικά πρόσωπα του είδους που εξετάζεται εδώ : «Κάτω από τις καρπαζιές, που ξυπνούν κι ενθουσιάζουν τους μικρούς θεατές, κάτω από τ’ αστεία, υπάρχει μια ηρωική μεγαλοπρέπεια ενός ασκητή – που όσο κι αν φαίνεται παράδοξο – θεωρεί ντροπή του νά ’χει σχέδια, μα που κρατά, εντούτοις, ένα μέτρο στη βαθύτητά του. Κι ακριβώς αυτή η βαθύτης του τίθεται στην εξυπηρέτηση μιας εύθυμης ειρωνείας και μιας διαλύσεως χωρίς κακία». (Τσαρούχης, Γιάννης, «Μάθημα αλήθειας από το μόνο νεοελληνικό θέατρο», Θέατρο, τ. 10, Ιούλιος – Αύγουστος 1963, σ. 8.)

[24] Δύο τρανταχτά παραδείγματα αποτελούν ο Μπάμπης και ο Στέλιος της ρηξικέλευθης Αυλής των Θαυμάτων (1957) του Ιάκωβου Καμπανέλλη.

[25] «[…] η έννοια της φυγής, η προσπάθεια να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα, να πλουτίσουμε εύκολα, όλα αυτά είναι αποτελέσματα μιας κοινωνικής δομής, την οποία βλέπουνε ότι είναι σαθρή και φαύλη οι συγγραφείς αυτής της εποχής, δεν μπορούν να το φωνάξουν, το υπαινίσσονται. […] Βεβαίως δεν κάνεις κριτική στο σύστημα […]  φταίγανε κάποιοι άνθρωποι, κάποιες συγκυρίες, κάποιες χαλασμένες συνειδήσεις, κατάλοιπα μιας εποχής, όχι όμως το σύστημα. Κανένας δε θέλησε να φτάσει ως αυτό. Αυτό θα ξεκινήσει με τον Καμπανέλλη».
(Γεωργουσόπουλος, Κώστας, «Η ελληνική μεταπολεμική φαρσοκωμωδία : Είδος μεικτό και νόμιμο;» Στα Πρακτικά του Α’ Πανελλήνιου Θεατρολογικού Συνεδρίου : Το ελληνικό θέατρο από το 17^ο στον 20ό αιώνα, Επιμ. : Ιωσήφ Βιβιλάκης, Αθήνα, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών-Ergo, 2002, σσ. 365 - 366 (Παράβασις, Παράρτημα – Μελετήματα, 2).

[26] Για μια αναλυτική μελέτη του συσχετισμού ανάμεσα στο θέατρο σκιών και την ελληνική (κινηματογραφική) φαρσοκωμωδία, βλ. Ανανίδης, Ανδρέας, Από τον Καραγκιόζη στον Βέγγο : Μελέτη της επιρροής του Θεάτρου Σκιών στην ελληνική κινηματογραφική κωμωδία κατά την περίοδο 1950 – 1969, Αθήνα, Αιγόκερως, 2007.

[27] Ρίτσος, Γιάννης, Πρωινό άστρο, Σχέδια : Τζένη Δρόσου, Αθήνα, Κέδρος, 1982, σ. 58.